ပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီး(တူၼ်ႈတီး)

ပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီး 8-16/6/1961

ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵမ်ႈၼမ်ယၢမ်ႈယိၼ်းႁူႉၸၵ်း ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် လႄႈ
ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ၵၼ်တီႈပၢင်လူင် ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်း ဢၼ်ၶူးမေႃၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈသေ
မေႃၵႂၢမ်းၸႆးသၢႆမၢဝ်း ႁွင်ႉပိုၼ်ၽႄႈမိူဝ်ႈပီ 1974 ။
ပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီးတႄႉ ၵူၼ်းယၢမ်ႈယိၼ်းႁူႉၸၵ်းမီးဢေႇ ။ ၵူၺ်းၵႃႈၸိူဝ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ
ပေႃးဢမ်ႇမီးပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီးၸိုင် ၶေးတေဢမ်ႇၸၢင်ႈမီး ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢတ်ႈ
ၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ ဝႃႈၼႆ ။ မၢင်ၽဝ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၵေႃႈ ယင်းတေပဵၼ်မိူင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇꩡီႇယူႇ။ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇႁၢင်ႈႁၢႆႉမိူၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ဝႃႈၼႆ ။
ယွၼ်ႉၼၼ်ပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီးႁဵတ်းႁိုဝ်ပဵၼ်မႃး ? ၊ ႁဵတ်းႁိုဝ်တိူဝ်ႉယွၼ်ႈၸႂ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ထိုင်တီႈပေႃးယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ဝၢႆးလင်ပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ 9 လိူၼ် ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းၽွင်ႈယူႇ။

( ငဝ်ႈတႄႇ )

ဝၢႆးသေလႆႈၸႂ်ၵၼ်တီႈပၢင်လူင်မိူဝ်ႈ 12/2/1947 ၼိူဝ်လၵ်းၵၢၼ်လူင် (သုၼ်လႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ꧦ တီႇမွၵ်ႊၶရေႊသီႊ) လႄႈ သုၼ်လႆႈၵူၼ်း ၊ ၸိုင်ႈတႆးတင်းၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်မႃးယဝ်ႉ 4/1/1948 လႆႈၵွၼ်းၶေႃ
တီႈၶုၼ်ဢဵင်းၵလဵတ်ႈသေ ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃး ။ မိူင်းယၢင်း ၊ မိူင်းယၢင်းလႅင် ၊ မိူင်းၶၢင် ၊ လႄႈမိူင်းတႆး
ပဵၼ်ၸေႊမိူင်းသေ မိူင်ႈမၢၼ်ႈပဵၼ်မိူင်းငဝ်ႈ ။
ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1952 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (ဢၼ်ပဵၼ်ပႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ) ၵေႃႈသူင်ႇတပ်ႉသိုၵ်းၶိုၼ်ႈမႃးယိုတ်းဢဝ်ၸိုင်ႈတႆး ၼႄၼႃႈတိူဝ်ႈဝႃႈ တေတိုၵ်းတေႃး တပ်ႉသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ ၵေႃမိၼ်တင်
ဢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၶဝ်ႈမႃႈမိူင်းတႆး တင်ႈတႄႇ 1950 ။ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃး ၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈလႆႈယူႇတႂ်ႈမၢႆမီးသိုၵ်း
မၢၼ်ႈမႃး ၾၢႆႇသိုၵ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ႁဵတ်ႈလႆႈ မီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းတႆးယူႇၵေႃႈ (သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ) လႄႈသင် တီႇမွၵ်ႊၶရေႊသီႊ ဢၼ်ဝႃႈဢဝ်ၵၢင်ၵူၼ်းမိူင်း ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း လႄႈသင် ဢမ်ႇပေႃးမီးၵႂၢမ်းမၢႆတီႈပွင်ႇသင်ယဝ်ႉ။ ၸင်ႇဝႃႈ 21/5/1958 ၸဝ်ႈၼွႆႉဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်သေ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတိုၵ်းဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃမႃး ။ ထိုင်တီႈပဵၼ်မႃး ပၢင်တိုၵ်ႈလူင် တၢင်ႉယၢၼ်း 16-30/11/1959 ။ ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈမႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁၼ်ဝႃႈ
ၽိူဝ်ႇတေဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆႉ တႃႉႁဝ်းဢဝ်လၢႆးမၢႆမီႈသေ ၵႄႈလိတ်ႈၶိုၼ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းၸိုင်ႈမိူင်း
ႁူမ်ႈတုမ် တေသၢင်ႇထုၵ်ႇ ။ ပေႃးမႄးၵႄႈၶိုၼ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းလႆႈၸိုင် ပၼ်ႁႃသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ
လႄႈသင် ၊ ပၼ်ႁႃတီႇမွၵ်ႊၶရေႊသီႊလႄႈသင် ပၼ်ႁႃသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းလႄႈသင် တေၵႄႈလိတ်ႈၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈ။
ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် တိုဝ်ႉတၢင်းပိူဝ်ႈတႃႇမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းၵေႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ယွၼ်ႉဝႃႈ ၸွမ်ၽွင်ႈလူင် ဢူးၼု လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ် ၸွမ်ၽွင်ႈလူင်ၶႄႇ ၸဵဝ်းဢိူၼ်းလၢႆ မိူဝ်ႈ 1/10/1960 ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလႅၼ်လိၼ်
။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီႈလွင်ႈထုၵ်ႇလႆႈမႄးၶိုၼ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 1947 ။ ဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢူးၼု လႆႈပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈဝႆႉယဝ်ႉဝႃႈ ပေႃးလႆႈႁပ်ႉလိူၵ်ႈတင်ႈၶိုၼ်းၸိုင် တေပၼ်သုၼ်ႇလႆႈပုၼ်ႈတႃႇမႄးၵႄႈပိုင်ငဝ်ႈ
ပိုင်းမိူင်းၶိုၼ်း ၼႆဝႆႉလႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးၸင်ႇလႆႈတွင်ႈထၢမ် ဢူးၼု တင်း ဢူးဢေးမွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈၵိူဝ်း
ၵုမ်ၾၢႆႇမၢႆမီႈ ၶွင် ဢူးၼု ၶဝ်ၵေႃႈတွပ်ႇဝႃႈ ꧦ ပေႃးဢမ်ႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉလၵ်းၵၢၼ်ဢၼ်မီးဝႆႉ ဢမ်ႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉ
လၵ်းၵၢၼ်တီႊမွၵ်ႊၶရေႊသီႇ လႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵေႃႈ မႄးလႆႈ ꧦ ။

( ပၢင်ၵုမ်ၸေႊမိူင်းတႆး )

ႁူဝ်ပဝ်ႈၸေႊမိူင်းတႆး ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ်မိူင်းမိတ်ႈ ဢၼ်မီးၽူႈတႅၼ်း လႆႈႁပ်ႉလိူၵ်ႈတင်ႈၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး၊
 ၽူႈတႅၼ်းပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ၊ ၽူႈတႅၼ်းၸိူဝ်းလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းပၢင်လူင်မႃးဢိၵ်ႇတင်းပုၵ်ႈၵူဝ်ႇၽူႈမီး
တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၶဝ်။

7/11/1960 လႆႈၸတ်းတင်ႈၵေႃၵမ်ၵုမ်း ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (Steering committee for the Amendment the Constitution of the union of Burma) ဢၼ်ၸဝ်ႈပေႉမိူင်းၼၢႆးဢွၼ်ႁူဝ်။

24/1/1961 ၵေႃၵမ်ၵုမ်းလႆႈတႅပ်းတတ်းလၵ်းၵၢၼ် ၸိူဝ်းတေႁပ်ႉႁွင်းသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းမိူၼ်တႂ်ႈၼႆႉ
1. တၵ်းလႆႈၵေႃႇတင်ႈၸေႊမိူင်းမၢၼ်ႈႁင်းၶေႃ။  2. သၽႃးၽူႈတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း တင်းသၽႃးၽူႈတႅၼ်း
ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေလႆႈမီးဢႃႇၼႃႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။  3. တီႈသၽႃးၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေလႆႈမီးၽူႈတႅၼ်းၵူႈၸေႊမိူင်း
ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။  4. ၼွၵ်ႈသေဢႃႇၼႃႇဢၼ်ၼႄဝႆႉတီႈတႂ်ႈၼႆႉ ဢႃႇၼႃႇတၢင်ႇပိူင်တေလႆႈယူႇၾၢႆႇတႂ်ႈၸေႊမိူင်းၶဝ်
4.1 ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း
4.2 ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶေၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
4.3 ၵၢၼ်ငိုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
4.4 ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇငိုၼ်းၸေႈငိုၼ်းၶႅပ်း
4.5 ၵၢၼ်သူင်ႇလိၵ်ႈ/ၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်
4.6 ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇတၢင်ႈလူတ်ႉၾႆး တၢင်းၵၢင်ႁၢဝ် တၢင်းၼမ်ႉ
4.7 ၵၢၼ်တႅပ်းတတ်းတြႃးၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
4.8 ၵၢၼ်ၵဵပ်းၶွၼ်ႇတႃႈႁိူဝ်းပၢင်ႇလၢႆႇ
5. ငိုၼ်ႈၶဝ်ႈၸေႊမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တေလႆႈၽႄမႅင်ႇၵၼ်ၽဵင်ႇပဵင်း
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ယွင်ႁူၺ်ႈ လႆႈလၢတ်ႈဝႃႈ
ၼႂ်းၵူႈၸေႊမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ် မီးၸေႇတၼႃႇ ၶႂ်ႈယႃႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။
ပေႃးဝႃႈမိူင်းမၢၼ်ႈယွမ်းပဵၼ်ၸေႊမိူင်း မိူၼ်ၵၼ်တင်းတၢင်ႇၸေႊမိူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
တႄႉလွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်တင်းသဵင်ႈ တေၵွႆႈၵွႆႈႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ။

25/2/1961 လႆႈၸတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၸေႊမိူင်းတႆးသေမၵ်းမၼ်ႈႁပ်ႉႁွင်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈယိုၼ်ႈယွၼ်းမူၼ်ႉမႄး
ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။
ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉမီးသီႇတွၼ်ႈ  1.ပိုၼ်းပိုၼ်ႉလင် 2.မိူင်းတႆးဝၢႆးလင်သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈၵမ်းသွင်
3.ၶေႃႈယူပ်ႈယွမ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းလႄႈတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢၼ်ၸေႊမိူင်းတႆးလႆႈထူပ်းမႃႈ
4.ၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ။

( ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီး )

20/3/1961 လႆႈၸတ်းပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၽူႈတႅၼ်းၵူႈၸေႊမိူင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈသေ တႅပ်းတတ်းပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်း
ပၢင်ၵုမ် တီႈတွင်ႇၵျီး(တူၼ်ႈတီး)။ ၸေႊမိူင်းတႆးလႄႈၸေႊမိူင်းယၢင်းလႅင်လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း
ၸတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်။ ထိုင်မႃး 21/4/1961 ဢူးၼု ၽႅဝ်မႃးတီႈတွင်ႇၵျီးသေ ၵုမ်ၵၼ်တင်းၸိူဝ်းၽွင်းလူင်
ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းတႆး။ မွၵ်ႇၼႄလွင်ႈလႆႈႁပ်ႉလိၵ်ႈတီႈသိင်ႇၵပူဝ်ႇ ဝႃႈတေမီးၽူႈတႅၼ်းမုၵ်ႉ
ၸုမ်းၼွၵ်ႈမိူင်း မႃးတင်ႈလုမ်း တီႈၵုင်းထဵပ်ႈ ပိူဝ်ႇတႃႇၵမ်ႉၸွႆႈလၢႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး ႁႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၸိုင်ႈ
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ ၸဝ်ႈပေႉမိူင်းၼၢႆးၵေႃႈလႆႈတၢင်ႇၼႄဝႃႈ ၽိုၼ်လိၵ်ႈယိုၼ်ႈယွၼ်းမူၼ်ႉမႄးၼႆႉ
တိုတ်ႉၸၼ်ဝႆႉၸွမ်း လၵ်းၵၢၼ်ဢၼ်ဢူးၼု ပူင်တမ်းပၼ်ဝႆႉ ဢိၵ်ႇတင်းၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင်။ ဢမ်ႇပႃး
ဢေႃးၸႃႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇမီးဢဵၼ်းဢၢၼ်းၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ။

24/6/1961 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢူးၼု တႅပ်းတတ်းဝႃႈ ၵၢၼ်ယွမ်းႁပ်ႉဢုူပ်ႇဢူဝ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸေႊမိူင်းတႆးတၢင်ႇၼၼ်ႉ တၵ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉဢိၵ်ႇတင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းၶဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်းၸုမ်း
လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆၵွၼ်ႇ။

25/6/1961 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းတႆးတႅပ်းတတ်း 1.တေႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်တင်းတပ်ႉသိုၵ်း (ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်)
ၼႂ်းၵၢၼ်ၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸေႊမိူင်းတႆး။ 2.တေဢွၵ်ႇလိၵ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁဵၵ်ႈႁွင်ႉၸုမ်းလၢႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးၶိုၼ်းၼႂ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ။

(ပုင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီး)

8/6/1961 ၸဝ်ႈၾႃႉယၢင်းလႅင် ၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼ ပိုတ်ႇပၢင်ၵုမ်လူင်။ မီးၽူႈတႅၼ်းၵူႈၸေႊမိူင်း 226 ၵေႃႉ
(ၸေႊမိူင်းတႆး 130 ၵေႃႉ) လႄႈၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း 104 ၵေႃႉ။ ဢမ်ႇမီးၽူႈတႅၼ်းၾႆႇမၢၼ်ႈသေၵေႃႉ။
ၽူႈတႅၼ်းၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ်မႃး။

9/6/1961 ဢုပ်ႇဢူဝ်းပိူဝ်ႈတႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း ၸေႊမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ SUO (States Unity Organization)။

10/6/1961 လိူၵ်ႈတင်ႈၸုမ်းပိူဝ်ႈတႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်းၸေႊမိူင်း။

11/6/1961 သိုပ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၸေႊမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ( SUO ) ။

12/6/1961 တႅပ်းတတ်းပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၸေႊမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ( SUO ) ။

13/6/1961 လိူၵ်ႈတင်ႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၸေႊမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ။ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ် မိူင်းမိတ်ႈ လႄႈ ၸဝ်ႈဝၼ်ႇၼ
မိူင်းယၢင်းလႅင် ဢွၼ်ႁူဝ် ။

14/6/1961 ၽတ်းသၢင်ၽိုၼ်ယိုၼ်ႈယွၼ်းၶွင်ၸေႊမိူင်းတႆး။ ၸိူဝ်းသၢၼ်ၶတ်းမီး ၸရေးလႅင်ႇ မိူင်းၶျၢင်း၊
သမႃးတူႇဝႃႇ သိၼ်ဝႃးၼွင်ႇ မိူင်းၶၢင်လႄႈ Aၸူဝ်းမိၼ်ႉ မိူင်းယၢင်းလႅင်။ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ်ႁုပ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း
သၢမ်ၸဝ်ႈဝႃႈ ဢဵၼ်းဢၢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈသင်။ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်လွင်ႈလၢႆးႁဵတ်းမၼ်းၵူၺ်း။
ၼႂ်းတႆးၵေႃႈ ၸၢႆးထုၼ်းဢေးၼမ်ႉၶမ်း ဢမ်ႇမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ် ဝႃႈ ၸူဝ်ႈၵႃႈဢၼ်မီးၸုမ်းလၢႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ
ယူႇၼၼ်ႉ ပႆႇလီတင်ႈ။ ၸရေးလႅင်ႇၵေႃႈဝႃႈ ပေႃးမီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းၸိုင် တေမိူၼ်တင်းမိပ်ႇဢီးပိူၼ်ႈ။

15/6/1961 သိုပ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈၶေႃႈယိုၼ်ႈယွၼ်းမူၼ်ႉမႄး ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း။

16/6/1961 ပၢင်ၵုမ်လူင်တွင်ႇၵျီးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ  1.တေၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၶိုင်ပွင် ႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
သိုပ်ႇယိုၼ်းယၢဝ်းၵႂႃႇ။ 2.ႁၼ်လီၼိူဝ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈယိုၼ်ႈယွၼ်း မူၼ်ႉမႄးၶွင်ၸေႊမိူင်းတႆး။
3.ႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈမီးပၢင်ၵုမ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ ပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း။
4.ႁႂ်ႈၵေႃႇတင်ႈၸေႊမိူင်း ပုၼ်ႈတႃႇမွၼ်း လႄႈ ရၶႅင်ႇ လႄႈ ၶျၢင်း ။ 5.ယွင်ႈယေႃးတပ်ႉသိုၵ်းဢၼ်တိုၵ်း
တေႃးႁေႃႈလိုပ်ႈၶႄႇၽိူၵ်ႇ ၵေႃမိၼ်တင်ယူႇ။

( ဝၢႆးပၢင်ၵုမ်လူင် )

ယိုၼ်ႈၼႄၶေႃႈတူၵ်းယွၼ်း ပိူဝ်တႃႇမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 1947 တၢင်ႇၽိုၼ်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။

27/7/1961 ဢူးၼု မွပ်ႈမၢႆပၼ် ၸုမ်းတီႈၵိူဝ်းၵုမ်မၼ်း ( မီး Dr. BaOo , Dr. TheinMaung , U OhnPe , U ChitThaung ) ႁႂ်ႈထတ်းသၢင်ၶေႃႈယိုၼ်ႈယွၼ်းၶွင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး သေ ၼႄႉၼမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႃႈ
ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းႁိုဝ်။

19/1/1962 ၾၢႆႇၸုမ်းတီႈၵိူဝ်းၵုမ်ၼႄႉၼမ်းဝႃႈ လွၵ်းပိူင်ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆးလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး
တၢင်ႇမႃးၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈ။ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်တုမ်တႅၵ်ႇယၢႆႈ။

24/2/1962 ဢူးၼု ၸတ်းႁႅၼ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၶေႃႈယိုၼ်ႈယွၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇပဵၼ်
ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ။

2/3/1962 တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ် ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃးတေႃႇထိုင် ပီႊ 2010 ။

ဢၼ်လၢတ်ႈမႃးတႅမ်ႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၵႅပ်ႈၵႅပ်ႈၵူၺ်း။ ႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းယင်းၵိုတ်းတင်းၼမ်။ ၼႄဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉ
ဢၼ်ၶူးလူင်ၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း တႅမ်ႈ ( History of the Shan State ) ပိုၼ်းမိူင်းတႆး ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈႁူဝ်ပီႊ
2009 ၼၼ်ႉ။
 ၵူၺ်းၵႃႈၽူႈလူဢၢၼ်ႇႁဝ်းၶဝ် လူဢၢၼ်ႇမႃးတေႃႇပေႃးသုတ်းၼႆႉ ယိၼ်းပဵၼ်ၼႂ်ႈၸႂ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်?
တႅပ်းတတ်းၸႂ်လႆႈဝႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃးၼႆႉ ယွၼ်ႉတႆးႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈပဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၼႄႇ ၊ ဝႃႈလႃးၵေႃႈ တႆးႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁိုဝ်ဢမ်ႇႁဵၵ်ႈႁွင်ႉ၊မၼ်းတၵ်းတေပဵၼ်ၼႆၵူၺ်းၼႄႇ ။ 
( ထၢမ်တူၺ်းၸႂ်ၽူႈလူဢၢၼ်ႇသေတႅမ်ႈတွပ်ႇတၢင်းႁၼ်ထိုင်တႂ်ႈၼႆႉသေၵမ်း )

(ၸၢႆးၶမ်းၸမ်ႈ) တႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇၵွၼ်းၶေႃ မၢႆ 256 ပီႊ 2009
ၵေႃႉၶိုၼ်းတႅမ်ႈထုတ်ႇၵူးဢဝ်တၢင်ႇပၼ်ႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉလႆႈလူဢၢၼ်ႇၼႂ်းၼႆႉ
 ပဵၼ်ၶႃႈႁဝ်း တႆးမႂ်ႇ  26/8/2018